Czy Polskę stać na to, żeby odejść od węgla?

Decyzja Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (TSUE) ws. wstrzymania wydobycia węgla brunatnego w kopalni Turów nasila dyskusję o transformacji energetycznej. O tym, jaka powinna być ta transformacja, i czy Polska bez węgla jest w ogóle możliwa, mówił szef Zespołu ds. Klimatu przy Stowarzyszeniu Nowa Nadzieja, wiceprezydent Wrocławia w latach 2018-2021, Adam Zawada. W kolejnym odcinku cyklu „Przy Słowie” Zawada przedstawił motywacje i cele powołania klimatycznego zespołu, w składzie którego znaleźli się naukowcy, samorządowcy, przedsiębiorcy i aktywiści.

Wstrzymanie wydobycia w Turowie – czy mogliśmy spodziewać się innej decyzji TSUE?

Premier Mateusz Morawiecki powiedział podczas konferencji prasowej, że decyzja Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości jest „niesłuszna, niesprawiedliwa, niespodziewana”. Tak słowa Morawieckiego skomentował Adam Zawada:

To jest niezwykle absurdalna sytuacja, jeżeli rząd polski twierdzi, że przy tak ważnej kwestii dla polskiego systemu elektroenergetycznego, kwestii ważnej dla każdej Polki i każdego Polaka, że ta decyzja jest zaskoczeniem dla polskiego rządu. Aż strach się bać, kto trzyma ster tego okrętu. Jeżeli przez ostatnie miesiące nie mamy ambasadora Polski w Republice Czeskiej, to widać, że nikt tym państwem nie zarządza. Przed problemem czeskich roszczeń nie uciekniemy, musimy go rozwiązać poprzez dialog, nie przy wsparciu TSUE, a w partnerskich relacjach z Czechami.

Decyzja TSUE w sprawie kopalni w Turowie zapadła w piątek 21 maja 2021. Trybunał postanowił zastosować wobec Polski środek tymczasowy – natychmiastowe zawieszenie wydobycia węgla brunatnego do czasu ostatecznego wyroku. Zabezpieczenie jest efektem skargi Czech wobec Polsce złożonej w lutym tego roku.

Czy Polskę stać dziś na to, by na stałe od węgla odejść?

Mimo konieczności stopniowej dekarbonizacji w celu osiągnięcia m.in. założeń Porozumienia Paryskiego, polski rząd zwleka z podaniem konkretnej daty rezygnacji z wydobycia i spalania węgla. Jak czytamy w raporcie „Sprawiedliwa Transformacja na rzecz ochrony zdrowia publicznego”:

„Polskie elektrownie węglowe należą do największych krajowych trucicieli w UE. Tylko w 2016 r. elektrownie opalane węglem kamiennym i brunatnym przyczyniły się do 2596 przedwczesnych zgonów związanych z narażeniem na wdychanie zanieczyszczeń powietrza. Ich operowanie skutkowało 42 402 dniami, podczas których wystąpiło zaostrzenie objawów astmy u dzieci. Szacowany koszt zdrowotny jedynie powyższych skutków to 36 mld zł”.

Adam Zawada pytany o to, czy Polskę stać na całkowite odejście od węgla skomentował:

Wręcz odwrotnie –  nie stać nas na to, żeby przy węglu zostać. W 2018 r. zakup praw do emisji tony CO2 na rynku to było ok. 7 euro, dziś to jest około 54 euro za tę samą tonę. Trend jest niezwykle dynamicznie wzrostowy. Szacuje się, że do końca tego roku cena emisji może wynosić nawet 80-90 euro. W związku z tym za chwilę może się okazać, że więcej będziemy płacić za prawa do emisji niż za zakup tony węgla, co skazuje nas na niewydolny i niezwykle drogi system elektro-energetyczny w Polsce. To znacząco wpłynie na nasze życie.

Jego zdaniem: musimy pamiętać o tym, że oprócz tego, że ceny będą rosły, że od tego, w jaki sposób odejdziemy od węgla, w jaki sposób i jak szybko odejdziemy od spalania paliw kopalnych, zależy przetrwanie nasze i naszych bliskich (…) My już przez skutkami zmian klimatu i ociepleniem globalnym już nie uciekniemy, musimy jak najszybciej zacząć odchodzić od spalania paliw kopalnych. We Wrocławiu, na Dolnym Śląsku średnia temperatura roczna jest o 2 stopnie Celsjusza wyższa niż ta sprzed ery przemysłowej.

Jaka transformacja energetyczna?

Adam Zawada porównuje wyzwanie transformacji energetycznej do transformacji ustrojowej z lat 90.:

Transformację energetyczną trzeba zestawić z transformacją ustrojową roku 89. i lat 90., z ogromną dynamiką zmian i na poziomie politycznym, ale przede wszystkim na poziomie społeczno-ekonomicznym. Wówczas staliśmy na progu transformacji, nie do końca zdawaliśmy sobie sprawę przed jakimi wyzwaniami stoimy – mówi. – Dziś, mam wrażenie, że możemy czerpać z tamtych doświadczeń, możemy lepiej zarządzać tym procesem zmian. Powinniśmy pamiętać, że w Bogatyni, ale również np. w Bełchatowie musimy dokonać sprawiedliwej transformacji. To, że korzystamy z energii elektrycznej, to że korzystamy z niesamowitego dobra, że żyjemy w komfortowych warunkach cywilizacyjnych, to zasługa w dużej mierze pracowników kopalni i całego przemysłu energetycznego. Dlatego musimy dokonać sprawiedliwej transformacji, która obciąży nas wszystkich, w miarę równo, kosztami tej transformacji – dodaje.

Zespół ds. Klimatu czyli co?

Jak podają członkowie zespołu: Zespół zajmie się wielopoziomową edukacją klimatyczną, opracuje katalog działań adaptacyjnych do zmian klimatu oraz katalog działań mitygacyjnych.  Gotowe katalogi mają służyć decydentom we wdrożeniu dobrych i skutecznych zmian, które prowadzić będą do neutralności klimatycznej.

Wg Zawady:

– Edukacja klimatyczna na 3 poziomach to zadanie dziś dla nas kluczowe. Trafimy do osób nieświadomych zmian klimatycznych, osób, które mogły np. ulec dezinformacji, trafimy też do osób świadomych, które chętnie podjęłyby konkretne kroki dla redukcji emisji gazów cieplarnianych, ale nie mają dziś na to recepty. Nasze działania edukacyjne zaadresujemy jednak przede wszystkim do decydentów – nie tylko polityków, samorządowców, ale również spółdzielców, deweloperów, przedsiębiorców. To ich decyzje mają wpływ na stan naszego środowiska, nasze zdrowie i życie.

 

Zespół został powołany, aby skutecznie i systemowo wspierać procesy zmian wynikające z zagrożenia klimatycznego na Dolnym Śląsku w myśli hasła „myśl globalnie, działaj lokalnie”. W pierwszej kolejności aktywność zespołu skupi się na działaniach edukacyjnych oraz przedstawianiu dobrych, replikowalnych rozwiązań w dziedzinie adaptacji do zmań klimatu oraz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych możliwych do wdrożenia w naszych małych ojczyznach – piszą działacze o idei powstania zespołu.

Skład zespołu

  • Adam Zawada– Wiceprezydent Wrocławia w latach 2018 – 2021. Nadzorował Departament Zrównoważonego Rozwoju
  • Bożena Ryszawska– profesor nadzwyczajną UE we Wrocławiu w Katedrze Przedsiębiorstw i Finansów Publicznych. „Wrocławianka Roku” 2020 za działalność naukowo-badawczą.
  • Roman Kaczmarczyk– Burmistrz Lądka Zdroju od 2014 r. Najlepszy Burmistrza Roku 2018. Burmistrz w swojej małej ojczyźnie prowadzi szeroko zakrojone działania w zakresie wykorzystania źródeł energii odnawialnej m.in. wykorzystania energii geotermalnej.
  • Marcin Popkiewicz– analityk megatrendów, ekspert i dziennikarz zajmujący się powiązaniami w obszarach gospodarka-energia-zasoby-środowisko. Autor bestsellerów „Świat na rozdrożu”, „Rewolucja energetyczna. Ale po co?” i „Nauka o klimacie”. Redaktor portali naukaoklimacie.pl i ziemianarozdrozu.pl.
  • Roman Uciechowski– członek społecznej inicjatywy i fundacji FOTA4Climate, przedsiębiorca, analityk energetyczny, energy manager.
  • Marzena Majdzik – Radna sejmiku Województwa Dolnośląskiego. Inżynier z ponad 35-letnim stażem, która większość życia zawodowego poświęciła branży gazowniczej.
  • Jolanta Niezgodzka, Radna Rady Miejskiej Wrocławia, członkini Komisji Zrównoważonego Rozwoju.
  • Szymon Kacprzak– student, aktywista w Młodzieżowym Strajku Klimatycznym, gdzie działam w sposób pośredni i bezpośredni, starając się zwiększyć społeczną świadomość klimatyczną, edukować oraz wywierać nacisk na osoby kształtujące polską politykę.
  • Adam Dziedzic – Od 2018 r. Prezes Zarządu Stowarzyszenia Narodów Zjednoczonych w Polsce (United Nations Association Poland), zajmującego się m.in. działaniami na rzecz 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju i promocji Agendy 2030.
  • Kacper Kociumbas – aktywny działacz społeczny, koordynator Młodzieżowej Rady Miejskiej w Miliczu od 2019 roku, Brązowy medalista Międzynarodowej Olimpiady Geopolitycznej 2020.
  • Dorota Wierzbowska– nauczycielka dyplomowana, doradczyni metodyczna, edukatorka. Krzysztof Augustynowicz – aktywista, zaangażowany w lokalne inicjatywy nakierowane na ochronę klimatu.
  • Krzysztof Augustynowicz– aktywista, zaangażowany w lokalne inicjatywy nakierowane na ochronę klimatu.